Zıt Anlamlılık

4- KARŞIT ANLAMLILIK

Sözcüklerin anlam bakımından birbirine aykırı düşmeleridir. Bu tür sözcüklere çelişen sözcükler de denir. Bu tür sözcüklerin önemli bir özelliği birini kullanınca karşıtını çağrıştırır.

Dilimizde en çok kullanılan kimi karşıt sözcükler aşağıda gösterilmiştir.

Sözcük	Karşıt anlamı	Sözcük	Karşıt anlamı
aşağı	yukan	ileri	geri
siyah	beyaz	dar	geniş
büyük	küçük	güzel	çirkin
aşk	nefret	gelmek	gitmek
atak	çekingen	artı	eksi
başlangıç	sonuç	doğu	baü
büyük	küçük	çelişik	uyumlu
çözmek	düğümlemek	çürük	sağlam
dolu	boş	dost	düşman
düş	gerçek	fena	iyi
genç	yaşlı	hasta	sağlıklı
hayal	gerçek	kâr	zarar
az	çok	maddi	manevi
özgün	sıradan	övgü	yergi
parlak	mat	rahat	sıkıntılı

UYARILAR:

1) Sözcükler arasında anlamca karşıtlık olması için aynı anlam çerçevesinde kullanılması gerekir.
“Allah kimseye evlat acısı vermesin.” cümlesinde “acı” sözcüğünün karşıtı “tatlı” sözcüğü olamaz.
“Pazardan acı biber, tatlı üzüm aldım” cümlesinde karşıt anlamlılık söz konusudur.
2) Eylemlerin karşıt anlamlısını belirtirken, olumlu-olumsuz biçimini de düşünmek gerekir. Bir eylemin karşıt anlamlısı onun olumsuzu değil, tam karşıtı bir eylemdir.
“Ağlarken kimseler görmesin.” cümlesinde “ağlarken” sözcüğünün karşıtı “ağlamamak” değil, “gülmektir.”
3) Sözcüklerin kimilerinin de karşıtı yoktur.